Dürtü Denetim Bozuklukları

Kişinin kendisine yada başkasına zararlı olabilecek dürtülerine engel olamaması ve eylemi gerçekleştirdiği sırada da haz duygusu hissetmesi ile karakterize hastalıklardır.

Dürtü kontrol bozukluğu olan kişilerin ortak özellikleri

1-Kendileri yada başkaları için zarar verici bazı eylemleri yapmak konusundaki dürtü yada tahriklere direnemezler.

2-Eylemi gerçekleştirmeden önce giderek artan bir gerilim yada uyarılma duygusu hissederler.

3-Eylemi uygularken zevk, memnuniyet yada rahatlama hissederler.

4-Eylemden hemen sonra gerçek pişmanlık, kendini kınama yada suçluluk duyabilirler.

Psikodinamik, biyolojik ve psikososyal etkenler bu hastalıkların etyolojisinde rol oynamaktadır. Bazı hastalarda anormal EEG sonuçları karışık serebral dominansi veya silik nörolojik bulgular dikkati çekebilmektedir. Alkol kullanımı bu kişilerin dürtü denetimini daha da güçleştirmektedir.

Başlıca dürtü kontrol bozuklukları aşağıdaki gibidir.

Aralıklı Patlayıcı Bozukluk

Kişilere yönelik ciddi saldırılar yada mülke zarar vermeyle sonuçlanan agresif dürtülerin denetim güçlüğü ile karakterizedir. Saldırganlık davranışı herhangi bir stres faktörü ile açıklanamayacak kadar büyüktür. Ataklar (epizotlar) dakikalar yada saatler sürebilir ancak sonrasında genellikle pişmanlık duygusu yada kişinin kendini suçlaması izler. Ataklar arasında genelleşmiş dürtüsellik yada saldırganlık işaretleri yoktur.

Şizofreni, antisosyal yada sınır kişilik bozukluğu, davranım bozukluğu yada madde intoksikasyonu gibi hastalıkların seyri sırasında görülebilen davranışlar dürtü kontrol bozuklukları içinde değerlendirilmemelidir.

Erkeklerde kadınlardan daha sık görülmektedir. Yapılan araştırmalarda erkeklerde yaklaşık 4 kat daha sık görüldüğü ifade edilmektedir. Hastaların çalışma öyküleri zayıftır. İş kayıpları, evlilik sorunları, yasal sorunlar sık görülür. Psikiyatri yardım aramışsa da fayda görememe de hastaların öyküsünde sık görülmektedir. Genellikle 20’li 30’lu yaşlarda başlama eğilimindedir. Yaşın ilerlemesi hastalık seyrini genellikle hafifletir.

Anti epileptikler, atipik antipsikotikler yada SSRI grubu antidepresanlar hastalık tedavisinde etkili olabilmektedir. Kişiye göre ilaç tercihi yapılması uygundur. Düzenli takip ve psikoterapi desteği tedavide önemlidir.

Kleptomani – Çalma Hastalığı

Çalınan eşya için kişisel kullanıma yada bu eşyanın değerine ihtiyacı olamasına rağmen tekrarlayıcı biçimde gelen çalma dürtüsüne karşı koymaktaki yetersizlik ile karakterizedir. Çalınan nesneler başka birine verilebilir, gizlice yerine geri konabilir yada gizlenebilir. Kleptomanisi olan kişilerin genellikle çaldıkları malı alacak paraları olmasına rağmen çalmaktadırlar. Kleptomanide de eylemden önce artan şiddetli bir gerilim, çalma davranışı sırasında yoğun bir hoşnutluk, heyecan yada haz duygusu, çalma davranışı sonrasında ise yoğun bir pişmanlık yada suçluluk duygusu sık görülür. Çalma davranışı planlı değildir ve başkalarından bağımsızdır. Kişideki amaç çalınan eşyaya sahip olmak ise bu durum kleptomani değildir. Kleptomanideki amaç çalma davranışının kendisidir. Dükkan hırsızlıkları nedeni ile tutuklananların %4-24 arasının kleptomanikler olduğu iddia edilmektedir. Kadınlarda erkeklere göre daha sık olduğu bildirilmektedir. Duygudurum bozuklukları, obsesif kompulsif bozukluk, yeme bozukluğu gibi hastalıklar ile birlikte görülebilmektedir. Kleptomanide psikodinamik etkenler ön planda gibi görülmektedir. Çatışmalı anne ilişkisi hastalarda genellikle dikkat çekicidir.

İçgörü yönelimli psikoterapi ve psikoanaliz tedavide etkindir. SSRI grubu antidepresanların tedavide etkili olabildiği de bildirilmektedir.

Piromani – Yangın Çıkarma Hastalığı

Düşünülmüş, planlanmış ateşeverme davranışları vardır. Ateşe vermeden önce affektif uyarılma, ateş ve itfayecilik ile ilgili eşyalara hayranlık duyma, ilgilenme ve merak duyma sık görülür. Ateş yakmak, yada sonrasında yanma eylemine tanıklık etmekten haz duyma, zevk alma ve rahatlama ile karakterizedir. Hastalar ateşi başlatmadan önce ciddi hazırlıklar yapabilirler.

Erkeklerde kadınlara oranla çok daha sıktır. Genelde normal topluma göre daha retarde gibidirler. Geçmişte enürezis öyküleri olduğu bildirilmektedir. Okuldan kaçma düzenli ve uzun süreli iş yaşantılarının olmaması sık görülür. Birkaç çalışmada piromani hastalarının çocukluk döneminde babalarının kendilerinden duygusal yada fiziksel olarak uzak olduğu bildirilmiştir.

Hastaların yangınlardaki mal ve can kaybına karşı ilgisizlikleri dikkat çekicidir. Yangının bir misilleme, çıkar sağlama yada sabotaj amacı ile çıkarılmamış olması önemlidir. Genellikle çocukluk döneminde başlar.

Tedavi ile ile ilgili bilgi azdır. Davranışçı psikoterapi yapılabilir.

Patolojik Kumar Oynama

Tekrarlayıcı ve ısrarcı bir şekilde maladaptif tarzda kumar oynama davranışı ile karakterizedir. Bu kişilerin zihinleri sürekli kumar ile meşguldür. Arzu edilen heyecana ulaşabilmek için artan miktarlardaki para ile kumar oynamaya ihtiyaç duyarlar. Kumar oynamayı kontrol etmekte, azaltmada yada kesebilmekte başarısızdırlar. Problemlerinden kaçmanın bir yolu olarak kumar oynayabilirler. Kaybedilenlerin telafisi için kumar oynamaya devam etme, kumara bağlılığın ölçüsünü saklamak için yalan söyleme, kişisel ve mesleki ilişkilerde bozukluk yaşama kumar borçlarını ödemek için başkalarına güvenme bu hastalıkta sıklıkla görülmektedir.

Nüfusun %1-3 ünde bu hastalığın var olduğu tahmin edilmektedir. Erkelerde daha sıktır. Bu hastalığa sahip erkeklerin babalarında kadınların da annelerinde benzer davranışların var olduğu sık görülen bir durumdur. Alkol bağımlılığı da topluma göre bu kişilerde daha fazladır. Ayrılık ve boşanma hastalığı alevlendirir. Majör depresif bozukluk ile patolojik kumar oynama hastalıklarının birlikte görülmesi sıktır. Bu hastalığa sahip kişilerin para biriktirmek ve bütçelerini ayarlamakta girişimde bulunmadıkları da görülmektedir. İntihar girişimleri de bu kişilerde sık görülen bir davranıştır.

Bu hastalar nadiren tedaviye gönüllü olarak hekime gelirler. Ortamdan uzaklaşma kimi vakalarda tedavide yardımcı olabilir. Tedavinin ilk üç ayı kritik önem taşımaktadır. Sosyal destek önemlidir. Tekrar etmenin görülebileceği akıldan çıkarılmamalıdır.

Trikotillomani – Saç Yolma Hastalığı

Fark edilir saç kaybı ile sonuçlanacak derecede tekrarlayıcı olarak çekilerek saç koparma davranışlarının varlığı ile karakterizedir. Saç çekmeden önce artan gerilim hissi, saç koparma sırasında yaşanan haz, doyum ve rahatlama duygusu bu hastalığın diğer özellikleridir. Kadınlarda daha sık görülmektedir. Anne çocuk arasındaki ilişki bozuklukları, yalnız kalma korkusu, yakın zamanda yaşanmış bir kayıp öyküsü sıklıkla duruma eşilik eden kritik etmenlerdir. Depresif bozukluk bu hastalarda sıklıkla birlikte görülür. En sık saç yolma olsa da kaşlar, kirpikler, sakal yada genital bölge kıllarının yolunması gibi  başka bölge kılları da bu hastalıkta yolunabilmektedir.

Genellikle çocukluk yada ergenlikte başlar İlaç tedavisi ve psikoterapinin birlikte uygulanması ile tedavi edilebilmektedir.

Kompulsif Alışveriş Yapma

Satınalma dürtüsünü kontrol etmekte başarısızlık ve bu davranış nedeni ile kişinin maddi alanda zor durumda kalması ile karakterizedir. Diğer dürtü kontrol bozukluklarında görülen davranış öncesi gerginlik hissi, davranış sırasında görülen hoşnutluk ve rahatlama duygusu, davranış sonrasındaki pişmanlık ve suçluluk duyguları bu hastalıkta da var olmaktadır. Kadınlarda daha sık görülür. En sık alınan eşyalar ayakkabı, çanta makyaj malzemesi ve kıyafettir. Bu kişilerde depresif tablolar ve eş ile iletişim bozuklukları sık görülmektedir.

Tedavide ilaç kullanımının yanında düzenli psikoterapi görüleşmeleri önemlidir.

Çocuğunuzda, kendinizde yada yakınınızda yukarıdakine benzer problemlerin var olduğunu düşünüyorsanız lütfen Psikiyatri uzmanından yarım isteyiniz.

Özel Terapi Tıp Merkezi (444 27 63)