Travma ve Travma Sonrası Stres Bozukluğu
Travma, yaşamın beklenmedik anlarında insanları derinden etkileyen, kimi zaman kişiyi kökünden sarsan olaylar bütünü olarak tanımlanabilir. Bu olaylar, bir kaza, çocukluk çağı ihmal ve istismarı, fiziksel ve duygusal istismar, doğal afet, savaş deneyimi ya da ani bir kayıp gibi çeşitli şekillerde karşımıza çıkabilir. Travmanın etkileri ise olayın kendisinden çok daha uzun sürebilir ve kişinin ruh sağlığını derinden etkileyebilir.
Travmanın Etkileri Nelerdir?
Travmanın psikolojik etkileri kişiden kişiye farklılık gösterebilir. Araştırmalar, travmatik olaylar yaşamış insanlarda en sık karşılaşılan psikolojik sorunun "Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB)" olduğunu göstermektedir. TSSB geliştiren çoğu kişide kaygı ve korku ile giden yeniden deneyimleme belirtileri ile yaygın kaçınma davranışları görülür. Bazı kişilerde olumsuz düşüncelerle seyreden çökkünlük, keyifsizlik ya da sinirlilik daha ön planda olabilir. Bir kısım insanda artmış uyarılma ve tepkisellik belirtileri daha sık görülürken, diğerlerinde çözülme belirtileri (disosyatif belirtiler) görülür.
Travmatik olaylar TSSB dışında ya da TSSB ile birlikte depresyon, yoğun kaygı, alkol ve uyuşturucu kötüye kullanımı veya bağımlılığı, intihar düşünceleri veya girişimleri gibi birçok başka psikolojik soruna da yol açabilirler. Travmanın sadece zihinsel değil, bedensel etkileri de olabilir. Kronik ağrılar, baş ağrıları, sindirim problemleri ve uyku bozuklukları travmanın bedende de kendini gösterebileceği yaygın belirtilerdir. Kronikleşen TSSB kişinin iş, sosyal ve aile hayatını olumsuz etkiler ve tedavi edilmezse yıllarca, hatta yaşam boyu sürebilir.
Travma ile Baş Etme Yolları
Yaşanılan olaydan sonraki süreç; travmanın türüne, şiddetine ve bireysel baş etme mekanizmalarına bağlı olarak değişiklik gösterir. Travma tedavisi kişiye özgü bir yolculuktur ve bu süreçte sabırlı olmak önemlidir. Tedavi sürecinde genellikle aşağıdaki yöntemler kullanılır:
1. Psikoterapi
Travmanın neden olduğu duygusal ve bilişsel zorlukları aşmak için psikoterapi en etkili tedavi yöntemlerinden biridir. Psikanalitik psikoterapi ve bilişsel davranışçı terapi bu süreçte kullanılan terapi yaklaşımlarından ikisidir.
-
Psikanalitik Psikoterapi: Psikanalitik psikoterapi, geçmişteki travmatik deneyimlerin, bugünkü düşünce ve davranışlar üzerindeki etkileri derinlemesine inceler. Terapist, kişinin iç dünyasını anlamaya çalışırken, travmatik deneyimlerin kişideki etkilerini ortaya çıkarır.
-
Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): BDT, kişinin travmatik olay karşısındaki düşünce biçimlerini ve inançlarını inceleyerek, bu düşüncelerin nasıl duygusal ve davranışsal sonuçlara yol açtığını ele alır. Kişinin olumsuz düşünce kalıplarını tanımasına ve bu kalıpları daha işlevsel düşüncelerle değiştirmesine yardımcı olur.
2. İlaç Tedavisi
Bazı durumlarda travmanın yoğun etkilerini hafifletmek amacıyla ilaç tedavisi kullanılabilir. Psikiyatrist tarafından reçete edilen ilaçlar, özellikle travma sonrası depresyon, anksiyete, uykusuzluk ve panik atak gibi belirtilerin azaltılmasında yardımcı olabilir. İlaç tedavisi genellikle psikoterapi ile birlikte kullanılır, çünkü ilaçlar sadece semptomları hafifletirken, terapi süreci travmanın kökenlerine inerek uzun vadeli bir iyileşme sağlar.
Klinik Psikolog
Ezgi Ceren Şahin