Sağlık Kaygısı Nedir?
Sağlık kaygısı, bedendeki duyumları veya ufak değişiklikleri tehlikeli bir hastalığın belirtisi olarak yorumlamaktır. Diğer bir deyişle, kişinin mevcut ya da gelecekteki sağlık durumuna ilişkin yaşadığı kaygı ve endişeyi ifade etmektedir. Hepimiz zaman zaman bedenimizdeki değişiklikleri fark edebiliriz. Bazen kalp atışımızın hızlanması, baş ağrısı, yorgunluk gibi semptomlar pek çok kişide görülmektedir. Ancak bazı insanlar bu duyumları sakin bir şekilde yorumlayabilirken, bazıları için bu durum yoğun bir endişe kaynağıdır. Örneğin baş ağrısı duyumu sağlık kaygısı yaşayan kişiler tarafından oldukça ciddi bir rahatsızlık belirtisi (beyin tümörü) gibi yorumlanabilir ve hızlıca bir doktor kontrolünden geçmek isteyebilir.
Normal Kaygı ile Sağlık Kaygısı Arasındaki Fark Nedir?
Normal düzeyde yaşanan kaygı işlevseldir ve bedenimize özen göstermemize yardımcı olur. Tıbben gerekli olan durumlarda doktora gitmemizi, düzenli kontrollerimizi yaptırmamızı ve sağlığımızı koruyacak önlemler almamızı sağlar. Bu tür kaygı, aslında bizi hastalık risklerine karşı dikkatli olmaya yönlendiren sağlıklı bir mekanizmadır. Örneğin, şiddetli ve geçmeyen bir ağrı, açıklanamayan ateş gibi belirtiler bu kapsama girer. Bu, bedenimizin bize verdiği gerçek uyarıları dikkate almamız anlamına gelir.
Ancak sağlık kaygısı yüksek düzeyde olduğunda, durum farklılaşır. Çünkü sağlık kaygısı yüksek olan kişilerde “gereklilik” algısı farklılaşır. Örneğin, hafif bir baş ağrısının bir gün sürmesi, hafif mide rahatsızlığı ya da birkaç saatlik yorgunluk bile ciddi bir hastalık belirtisi olarak yorumlanabilir. Bu durumda kişi, aslında tıbben zorunlu olmayan durumlarda da doktora gitme ihtiyacı hisseder. Bu durum günlük yaşamı zorlaştırabilir, kişinin sosyal ilişkilerden uzaklaşmasına yol açabilir ve iş ya da okul performansını olumsuz etkileyebilir. Ayrıca kişi, belirtilerini sürekli kontrol etme, tekrar tekrar araştırma yapma ve sık ama gereksiz doktor kontrollerine gitme eğiliminde olabilir. Bu durum, hem kişinin yaşam kalitesini düşürür hem de bedensel duyumlara aşırı odaklanarak kaygı döngüsünü besler.
Hangi Düşünceler Sağlık Kaygısını Artırır?
Sağlık kaygısı yaşayan kişilerde bazı düşünce kalıpları kaygıyı besler ve sürdürücü bir döngü oluşturur. Örneğin:
“Bende bir şeyler yolunda gitmiyor.”: Kişi, bedeninde hissettiği en ufak farklılığı bile olumsuz bir işaret olarak yorumlar. Normal yorgunluk, halsizlik ya da kısa süreli ağrılar bile ciddi bir hastalığın başlangıcı gibi algılanabilir.
“Bu ağrı kesin ciddi bir hastalığın belirtisi.”: Zararsız olabilecek bir semptom (baş ağrısı, mide ekşimesi, kas ağrısı) felaketleştirilerek ağır hastalıklarla ilişkilendirilir. Bu da belirtilere karşı aşırı dikkat geliştirmeye yol açar.
“Doktor yanlış teşhis koymuş olabilir.”: Tıbbi değerlendirmelerden sonra bile rahatlama kısa sürer. Kişi, doktorun yanıldığını ya da bir şeyleri atladığını düşünebilir ve tekrar tekrar farklı doktorlara başvurabilir.
“İnternette okuduğuma göre bu çok tehlikeli.”: İnternette semptom araştırmak, çoğunlukla en kötü senaryolarla karşılaşmaya neden olur. Bu bilgiler, gerçeğe uymasa bile kaygıyı daha da yükseltir.
Bu tür düşünceler, kişiyi sık sık doktora gitmeye, gereksiz testler yaptırmaya ya da saatlerce internetten araştırma yapmaya yönlendirir. Böylece kısa süreli rahatlama sağlansa da bir süre sonra kaygı tekrar geri gelir ve döngü devam eder.
Ne Yapılabilir?
Yoğun sağlık kaygısı yaşayan kişiler, bir uzmandan destek alarak bedensel duyumlarını daha gerçekçi değerlendirmeyi, kaygıyı yönetmeyi ve günlük hayatı yeniden dengeli hale getirmeyi öğrenebilir.
Klinik Psikolog/ Psikoterapist Hilal YAVUZ
.Özel Terapi Tıp Merkezi (444 27 63)