Uçak Korkunuzu Yenin!

Uçağa binmek bazen en sakin insanı bile endişelendirebiliyor ancak günümüzde uçağın sağladığı avantajlardan faydalanmamak da pek mümkün gözükmüyor. Uzak şehirlere hızlı bir şekilde varabilmek ya da yurtdışında güzel bir tatil yapmak, uçağa binme korkunuz yüzünden size hayal gibi geliyorsa, çaresiz olmadığınızı bilmeniz gerekiyor. Bu yazı dizisinde uçak korkunuzu azaltabilmeniz için size pratik tavsiyelerde bulunacağım. Ancak uçağa binme korkunuz gerçekten çok şiddetliyse ve hayatınız olumsuz etkileniyorsa (mesela iş seyahatlerine gidememek gibi), bu konuda bir psikoloğa danışarak, psikoterapi desteği almanızı tavsiye ederim.

Öncelikle Uçaklar Hakkındaki Bilginizi Arttırın

Herhangi bir korkuyu arttıran şeylerin başında ya az bilgi sahibi olmak ya da belirsizlik yatar. Ancak bilgi seviyenizi arttırırsanız ve neyle karşılaşacağınızı bilirseniz, bu korkunuz azalacaktır. İnsan bilmediği bir durumla karşılaştığında otomatik olarak en kötüsünü hayal edecektir. Bunu engellemek için gelin neler yapabileceğinize bakalım.

Uçakların ne kadar güvenli olduğunu öğrenin

Uçakların güvenliği konusunda bir kaç istatistik bilmek işinizi kolaylaştıracaktır ve uçmanın gerçekten güvenli olduğunu anlamanız hem havaalanına giderken hem de uçağa bindiğinizde daha rahat olmanızı sağlayacaktır. Uçmak kesinlikle seyahat etmenin en güvenli (gerçekten en güvenli) yoludur:

• Bir uçak kazasında ölme ihtimaliniz 11 milyonda 1'dir.

• Bir uçuş esnasında işlerin gerçekten çok kötü gitme ihtimali ise milyonda 1'dir.

• Gelişmiş bir ülkeye uçarken bir uçak kazasında ölme ihtimaliniz ise 30 milyonda 1'dir.

Diğer tehlike olasılıklarıyla uçakları karşılaştırın

Hayatta hiç düşünmeden göze almadığınız bir çok risk alıyorsunuz aslında ve bunların çoğu uçmaktan daha yüksek riskler içeriyor. Bu risklerle uçmayı karşılaştırmak, neredeyse olmayan bir tehlikeden endişelendiğinizi kendinize kanıtlamanızı sağlayacaktır:

Bir araba kazasında ölme ihtimaliniz 5 binde 1'dir. Bu da demek oluyor ki uçakla seyahat etmenin en tehlikeli kısmını arabanızla havaalanına gittiğiniz zaman dilimi. Havaalanına varınca rahatlayabilirsiniz, en tehlikeli kısmı atlattınız.

• Gıda zehirlenmesinden ölme ihtimaliniz, uçak kazasında ölme ihtimalinizden daha fazla, 3 milyonda 1.

• Ayrıca yılan ısırığı, yıldırım çarpması, üzerinize kaynar su dökülmesi, hatta uyurken yatağınızdan düşmeniz uçağa binmekten daha fazla ölüm riski içeriyor. 

• Son olarak uçağa yürürken takılıp düşerek ölmeniz yine uçak kazasında ölme ihtimalinizden daha yüksek.

Uçarken bir çok duyumu hissedeceğinizi bilin

Uçağın nasıl çalıştığını bilmek, endişelendiğiniz bir çok şeyin yersiz olduğunu anlamanızı sağlayacaktır. Mutlaka bilmeniz gereken bir kaç nokta:

Uçağın havalanabilmesi için belli bir hıza ulaşması gerekmektedir. Bu sebeple henüz pistte iken uçağın hızını ve yerdeki çatlakların sarsıntısını hissedersiniz ancak bu tamamen normal bir durumdur. Uçak havalandıktan sonra ise ne hızı ne de asfaltın sarsıntısını hissedersiniz.

• Uçak havada yükseklik değiştirdikçe kulaklarınız tıkanıp açılacaktır. Bunun sebebi ise değişen hava basıncıdır. 

• Uçağın kanatları aslında esnektir ve bir çok hareket eden parçaya sahiptir. Orada gördükleriniz bir probleme işaret etmiyor ve uçağın kendisine yöne verebilmesi için gerekli olan hareketler.

Türbülansın ne olduğunu öğrenin

Uçak alçak basınçtan yüksek basınca girerken türbülans oluşur ve bu sarsıntı hissetmenize neden olur. Bu durum aslında arabayla bozuk bir yolda gitmek gibidir. Bu tür bir hava bölgesine yaklaşırken ise pilot ve uçuş ekibi sizi uyaracaktır. Türbülansın yaralanmaya yol açmasının sebebi ise o esnada uyarılara rağmen emniyet kemerini bağlamamış olan yolculardır. Hiç türbülans sebebiyle yaralanmış bir pilot duydunuz mu?

Uçağın nasıl çalıştığı hakkında bilgi edinin

Uçağı havada tutan sistemleri bilmeniz, endişelendiğiniz konuları açıklığa kavuşturabilir. Araştırmalar uçmaktan korkan insanların %73'ünün oluşabilecek bir takım mekanik arızalardan endişelendiğini göstermektedir. Dolayısıyla bilgi sahibi olarak uçuş esnasında “bu normal mi?” diye sormaktan vazgeçebilirsiniz:

• Uçağın uçmasını sağlayan 4 temel kuvvet vardır: yerçekimi, havanın direnci, havanın kaldırma kuvveti, itme kuvveti. Bu 4 kuvvet uçağın havalanmasını ve uçmasını sağlar. Planör, paraşüt gibi hava araçlarında motor olmamasına rağmen bu 4 kuvvet sayesinde uçulabilir. Dilerseniz bu konuda daha fazla araştırma yaparak bilginizi arttırabilirsiniz.

• Uçak motorları aslında her gün kullandığınız otomobil motorlarından daha basitlerdir, dolayısıyla çok nadir arızalanırlar. Herşeyin aşırı aksi gittiği bir durumda bile, uçmayı sağlayan 4 temel kuvvet sayesinde, uçağın sağlam kalan diğer motoru sorunsuz uçmaya devam etmenizi sağlayacaktır. Uçağın bütün motorları arızalansa bile sorunsuz bir iniş yapabilirsiniz.

• Uçağın kapıları uçuş esnasında asla açılmayacaktır. Çünkü 9 bin metre yüksekliğe ulaşıldığında, uçağın kapısını kapalı tutan 10 tonluk bir basınç kuvveti oluşacaktır. Savaş uçaklarını ya da paraşütçülerin atlayış yaptığı uçakları ise bir kenara bırakabilirsiniz çünkü sizin uçtuğunuz uçak bir yolcu uçağı olarak tasarlandı.

Bütün uçaklar düzenli olarak bakımdan geçmek zorundadır

Uluslar arası anlaşmalar ve denetimler uyarınca bütün uçaklar düzenli olarak bakım ve kontrolden geçmek zorundadırlar. Bir uçak uçtuğu her 1 saate karşılık, 11 saatlik bakımdan geçmek zorundadır. Yani herşeyin muntazam bir şekilde çalıştığından emin olmadan hiçbir uçağın havalanmasına izin verilmez.

Uçaklar hakkındaki bilgilerinizi arttırdıktan sonraki adım ise korkunuzun yol açtığı fiziksel belirtileri kontrol etmekten geçiyor. Korkunun vücuda yansıması olan kalp hızındaki artış, kesik nefes alma, vücudun kaskatı kesilmesi, terleme, titreme gibi belirtileri kontrol edebilmeniz için bir kaç pratik bilgiyi yazının bu bölümünde aktaracağım. Ancak hatırlatmakta fayda var, yaşadığınız problem hayatınızda ciddi bir engel oluşturuyorsa, buradaki bilgiler sizin için yeterli olmayabilir. Bu sebeple uçak korkusuna yönelik bir psikoterapiye başlamanızı tavsiye ederim.

Genel olarak gerginliğinizi kontrol etmeyi öğrenin

Günlük hayat içerisindeki stres ve gerginlik seviyenizi kontrol etmeyi öğrenmek, uçak korkunuzu yenmek adına oldukça mesafe katetmenizi sağlayacaktır. Öncelikle stresli ve gergin hissetmeye başladığınızda vücudunuzda neler olduğunu anlamaya çalışın. Önce elleriniz mi terliyor? Yoksa çarpıntı mı hissediyorsunuz? Gerginliğin ve stresin vücudunuzdaki ilk sinyallerini yakalamaya başladığınızda, az sonra bahsedeceğim egzersizleri yaparak kontrolü ele alabilirsiniz.

Kontrol edemediklerinizi kabul edin

Bir çok insan uçakta kontrol kendi elinde olmadığı için endişelenir. Bu endişeye sahip kişiler, genelde araba kazasından endişelenmezler çünkü kontrol kendi ellerindedir, sürücü koltuğundadırlar. Kontrol hissiyle beraber de araba kullanmanın riskini kabul ederler. Oysa uçakta bilgisayarlı sistemler sayesinde daha az risk olmasına rağmen sadece kontrol kendilerinde olmadığı için çaresizlik hisleriyle beraber endişeleri artar. 

Eğer böyle bir durumdaysanız, riski gerçekçi bir şekilde zihninizde diğer durumlarla karşılaştırmanız endişenizi azaltacaktır. Hayatta kontrol edemediğiniz ancak daha yüksek riskli ne gibi durumlarla karşılaşıyorsunuz ve bunları sorgulamıyorsunuz?  Size ülkemizden bir örnek: deprem kuşağında yaşıyoruz ve her gün başka başka bir sürü hem yeni hem de eski binanın içerisine girip çıkıyoruz. Bu binaları girmeden önce sağlam mı diye kontrol ediyor musunuz? Ya da binalara girmemek gibi bir seçeneğiniz var mı?

Sonuç olarak gündelik hayatın içerisinde sürekli risk alıyoruz ve bun risklerin bize engel olmasına izin vermiyoruz. Bunu sağlayan şey bu riskleri kabul etmemiz ve sürekli zihnimizde sorgulamıyor oluşumuzdan kaynaklanıyor.

Gerginliğinizi azaltmak için gevşeme egzersizleri yapın

Günlük hayatınıza stresinizi ve gerginliğinizi azaltacak gevşeme egzersizlerini dahil ederek genel stres seviyenizi düşürebilirsiniz. Korku, gerginlik, stres gibi durumlar içerisinde değilken bu egzersizleri pratik yapmanız, ihtiyacınız olduğunda kullanabilmeniz için uzmanlaşmanızı sağlayacaktır. Bu da gerginlik yaşadığınız anda hızlıca kendinizi sakinleştirebilmenizi ve rahatlatabilmenizi sağlayacaktır. Bunun için yoga ve meditasyon deneyebilirsiniz. Kendi kendinize yapabilmeniz için ise şu egzersizi deneyebilirsiniz: 

Derin ve yavaş diyafram nefesi almayı öğrenin

Bu nefes vücudunuzdaki gerginliği azaltmanızı ve rahatlamanızı sağlayacaktır. Bunun için bir elinizi tam kaburgalarınızın bitip, karnınızın başladığı yere koyun ve nefes alırken göğsünüz yerine elinizin inip kalkmasını sağlayın. Yani nefes aldığınızda karnınızı şişirin. Nefesi burnunuzdan alın ve ağzınızdan verin. Alırken yavaşça 4'e kadar sayın, verirkense 6'ya kadar.  Nefesi tıpkı bir pipetten üflüyor gibi verebilirsiniz.

Bu egzersizi ihtiyacınız olduğunda iyi bir şekilde kullanabilmek için günde 3 defa pratik yapın. Uçak dışındaki gergin anlarınızda da kullanarak işe yaradığını anlamaya çalışın. Sonrasında uçağa bindiğinizde kendinizi rahatlatmak için mutlaka kullanın.

Hayal kurun ve zihninizi başka bir yere taşıyın

Uçuş esnasında kendinize ya da uçağın işleyişine dikkat kesilmeniz kesinlikle korkunuzu arttıracaktır. Dolayısıyla yapmanız gereken şey zihninizi sizi rahatlatan ve iyi hissettiren bir yere götürmeniz olacaktır. Bunun için özellikle açık havada, doğal güzellikleri olan bir yer belirleyin. Bir orman, bir dere kenarı ya da bir sahil olabilir. Gözlerinizi kapatın ve zihninizde burayı canlandırın. Neler görüyorsunuz? Orada duyduğunuz sesler neler? Kokular? Tüm dikkatinizi zihninizde canlandırdığınız yerin detaylarına verin ve keşfetmeye çalışın. 

Dikkat odağınızı değiştirin

Uçuş esnasında yine kendinizle ya da uçakta olan bitenlerle ilgilenmek yerine zihninizi başka şeylerle meşgul edin. Akşam yemeğinde ne yiyeceksiniz? Gittiğiniz yerde kimlerle görüşecek, nereleri gezeceksiniz? Zihniniz bunlarla meşgul olduğunda, korkunuzla uğraşmaya vakti kalmayacaktır.

Hatırlatma!

Şunu unutmamalısınız ki korkunuzu ve gerginliğinizi kontrol etmeyi öğrenmeniz zaman alacaktır. Birkaç defa denemeden sonra vazgeçmek yerine, denemeye devam etmelisiniz. Ancak bir psikolog eşliğinde bu egzersizleri çalışmanız çok daha etkili olacak ve daha hızlı sonuç almanızı sağlayacaktır.

Biletinizi alırken dikkat etmeniz gerekenler

Öncelikle aktarmalı yerine doğrudan bir uçuş seçmenizi tavsiye ederim. Herşeyi adım adım yapmakta fayda var. Uçağa ilk binişinizde elbette biraz gerginlik yaşayacaksınız, kontrol etmek için aktardığım yöntemleri uygulayacaksınız ancak ilk uçuştan sonra araya biraz zaman koymak, baş etmenizi kolaylaştıracaktır.

• Kanatlara yakın bir koltuk seçin. Uçakta en az sarsıntıyı yaşayacağınız yerler burasıdır.

• Acil çıkış kapısında oturabileceğiniz bir koltuk seçebilirsiniz. Bu koltuklar daha geniş mesafeli yerleştirildikleri için kendinizi daha az sıkışmış hissedersiniz.

• Mümkünse büyük bir uçaktan bilet alın, çünkü büyük uçaklar küçüklere oranla daha az sarsıntı hissi verirler.

• Gündüz uçmayı tercih edin. Etrafınızda olanları görmek hem sizi rahatlatacaktır ve kötü bir şey olmadığını anlamınızı sağlayacaktır hem de manzarayı seyrederken dikkatinizi dağıtabilirsiniz.

• Mümkünse havanın güzel olduğu bir günü tercih edin. İnternetten hava durumunu kontrol ederek, kalkışta ve inişte daha az sarsıntı yaşayabileceğiniz bir günü seçebilirsiniz.

Uçuşunuzdan bir kaç gün önce havaalanına gidin

Uçmayacağınız bir zamanda havaalanına gitmek sizden düşük derecede gerginliğe sebep olacaktır. Gidin ve düşük gerginlik tamamen ortadan kalkana kadar havaalanında vakit geçirin. Bu hem korkunuzla başaçıkabildiğini görmenizi hem de ortama aşina olmanızı sağlayacaktır. Alışık olduğunuz bir ortamda daha az gerginlik ve korku yaşarsınız.

Uçuş günü havaalanına erken gidin

Havaalanına erken gitmeniz hem ortama alışmanızı hem de geç kalma stresinizi ortadan kaldırmanızı sağlar. Fazladan strese hiç gerek yok değil mi? Hem de uçuş öncesi kendinizi sakinleştirebilmek ve rahatlamak için işe yarayan egzersizleri yapmanıza zamanınız olacaktır.

Uçuş ekibiyle kısa bir sohbet edin

Uaçağa binerken onlara selam vermek ve havadan sudan kısa bir soru sormak ya da şakalaşmak zihninizi dağıtacaktır. Aynı zamanda aranızdaki sıcaklık güveninizi de arttıracaktır. İyi hisleri ortaya çıkaracak bu kısa sohbet, kötü hisleri geri plana atacaktır. 

Ayrıca bu aşamada kendinize pilotlara güvenmeniz gerektiğini hatırlatın. Bir yolcu uçağı uçurmadan önce her pilot en az 1.500 saat uçuş tecrübesine sahip olmalıdır. 

Kesinlikle rahatlamak için alkol almayın

Alkol almak rahatlamak için iyi bir yol gibi gözükse de aslında o an sahip olunan duyguları kuvvetlendirici bir etkisi vardır. Yani gerginken alkol aldığınızda, bu sadece gerginliğinizi arttırmaya yarar. Ayrıca alkolün etkisi daha az kontrol hissi vereceğinden, öğrendiğiniz rahatlama yöntemlerini uygulamanızı zorlaştıracaktır. Son olarak, alkolün etkisi azalırken gerginlik ve korku anlarında vücudunuzda hissettiğiniz belirtilere benzer belirtiler hissetmenize yol açar.

Dikkatinizi dağıtmak için yanınızda bir şeyler getirin

Kalkış öncesi yanınızda getireceğiniz şeyleri atıştırarak da dikkatinizi dağıtabilirsiniz. Ayrıca kitap okumak ve yazanlara odaklanmak gerginken çok zor olacağından, bir kitap yerine dergi getirmeniz daha çok işe yarar. Herhangi bir karikatür dergisi, gezi dergisi hem resimleri incelemenizi hem de az sayıdaki yazıyı okuyabilmenizi ve zihninizi başka yere odaklamanızı sağlar.

Uçuş esnasında

Yazının 2. bölümünde aktardığım ve siniz önceden pratik yaparak iyi bir şekilde uygulayabildiğiniz yöntemleri uygulayarak kendinizi rahatlatın:

• Derin ve yavaş diyafram nefesi alın. 2 dakika yapmanız belirgin derecede 

  rahatlamanızı sağlayacaktır.

• Vücudunuzdaki gerginliği azaltmak için öğrendiğiniz gevşeme egzersizini yapın.

• Hayal kurarak zihninizi rahat ve iyi hissettiğiniz bir yere götürün.

• Dikkat odağınızı değiştirin. Kendinize ya da uçağa değil, tamamen farklı bir konuya odaklanın.

Neyin işe yaradığını keşfedin

Bahsettiğim yöntemlerden hangisinin ya da hangilerinin sizde daha çok işe yaradığını keşfedin ve işe yarayanı uygulamaya devam edin. Dikkat odağınızı değiştirmek için benim burada bahsetmediğim ancak sizin tercih edebileceğiniz başka şeyler de olabilir (kalkış sonrası telefon, tablet ya da bilgisayarınızdan dizi izlemek, oyun oynamak gibi). Bu tür seçeneklerinizi arttırın ve biri işe ayaramadığı taktirde diğerine geçerek işe yarayanı bulana kadar devam edin.

SON SÖZ

Bu yazı dizisinde uçak korkusuna yönelik işinize yarayacağını düşündüğüm pratik bilgileri sizlere aktarmaya çalıştım. Ancak daha önce de bir kaç defa belirttiğim gibi bu korkuyu atlatmanız biraz zaman alacaktır ve sadece burada anlattığım bilgiler korkunuzu tamamen atlatmanıza yardımcı olmayabilir. Böyle bir durumda yapmanız gereken şey bir psikoloğa başvurmak ve uçuş korkunuz üzerine psikoterapiye başlamak olmalıdır. 

Keyifli, rahat ve huzurlu seyahatler dilerim.